KAMUSTA KA, SELF (2025)

1975. Kamusta ka diyan self? Balita ko ibang-iba na ang buhay natin diyan. Sama ako.

2025: Diyan ka muna, samahan mo sina tatay at nanay. Kasi dito, mag-isa na ako ngayon, hindi ko na sila kasama. Enjoyin mo lang ang buhay diyan kasi ngayon kapag nagbabalik-alaala ako, ang dami kong pinanghihinayangan na sana ay ginawa ko. Huwag kang laging takot, huwag kang laging inisip baka pagtawanan o pagkuwentuhan ka ng ibang tao.

Enjoyin mo ang lugar diyan kasi ang daming nagbago dito, Yung silid-aralan natin nung grade-1, yung poso sa hangia, yung mga tanim sa tabing-ilog, iyung bahay natin, at yung liputan. Ngayon ay kung hindi malaki ang nagbago ay wala na ang mga iyan na ngayon ay hinahanap-hanap ko. Ang sarap alalahanin Kung mayroon lang paraan na makabalik ulit ako diyan para lang makita ulit ang mga iyun kahit sandali at isang beses lang.

1985: Ano ba ang nangyarı diyan? Nalulungkot ka pa ba? Punta ako diyan.

2025: Ok lang, hindi dahil masaya kundi dahil natanggap ko na lang. Totoo yung kasabihan na mas masaya nuong araw na bata pa. Ang mga tao ngayon dito ay gustong-gusto nila bumalik nung panahon na bata pa sila dahil mas masaya daw ang buhay at mas tahimik, parang ako kahit alam ko naman ná malungkutin tayo diyan ay gusto kong bumalik diyan. Diyan ka lang, mahirap kasi dito - wala tayo makakasama na karamay sa lungkot at hirap. Oo indepent tayo dahil yun ang itinuro sa akin ng buhay na tinahak ko pero kapag sumapit ka na sa taon ko ngayon, duon mo mararamdaman nanghihina din tayo na kailangan ng karamay. Oo, proud ako na kung anoman ang mga nakuha ko ay pinaghirapan at nakuha ko ang mga iyun nang ako lang mag-isa, walang katuwang, walang kaagapay.

Kaya simulan mong makihalobilo ka sa marami upang makakita ka ng mga totoong kaibigan at masimulan mong buoin ang lalim ng pundasyon ng pakikipagkaibigan niyo upang magkaroon ka ng kaibigang panghabang-buhay. May makikilala ka sa kolehiyo, yung katabi mo sa upuan. Kaibiganin mo Huwag kang matakot na hundi ka makakatapos ng pag-aaral kapag nakipagbarkada ka. Natakot kasi ako nuon na hindi makapagtapos ng pag-aaral dahil baka wala akong mapupuntahan kapag hindi nakatapos ng pag-aaral ang tao na tulad natin. Nakatapos ako ng pag-aaral ng walang kaibigan pero malungkot naman ako ngayon. Ngayon ay naisip ko na kung binuksan ko lang ang sarili ko sa pakikipagkaibigan ay baka naging kaibigan ko siya hanggang ngayon, at nanghihiwayang ako ngayon dahil iyun ang wala ako ngayon - matalik na kaibigan.

1995: Na-achieve mo ba yung goal natin na maka-abroad, maka ipon at magkapamilya? Excited ako.

2025: Narito ako ngayon sa ibang bansa na hindi ko naisip na mapupuntahan ko. Yung pera, ang hirap talaga niya ipunin. Akala ko nuon, makapagtrabaho lang ako nang mas malaki ang suweldo kaysa şa trabaho ko sa bangko diyan ay magkakaroon na ako ng dream house natin. Pero hindi naging madali, matagal pa bago ko nakuha at hindi na iyung pinangarap natin na engrande. Sa paglakad kasi ng mga panahon ay nagbabago ang gusto natın depende sa realidad at kailangan natin.

Lakasan mo ang loob mo diyan, tibayan mo ang dibdib mo dahil pagdating mo dito ay mag-isa ka na lang. Walang pamilya na inakala natin nuon. Pero huwag kang mag-alala ok naman ako dito, Excited na ako sa buhay ng maging isang senior citizen. At kapag naruon na ako, kamustahin mo ulit ako.

KANIN: PANGPATABA AT PANGPAPAYAT

Ang mabilis makapagpalaki ng ating timbang na madalas maging sanhi ng sakit ay ang sobrang pagkain ng mga "starchy foods" tulad ng mais, patatas, pasta, atbp., pero ang kadalasan na may kagagawan ay ang kanin. Ang kanin ay isa sa pinaka malakas magpabigat at isa sa pangunahing dahilan ng pagkakaroon ng sakit na diabetes at pagtaas ng dugo. Kapag nahihirapan tayong iwasan o bawasan ang pagkain ng kanin, kadalasan gamitin na dahilan ang "rice is life". Huwag natın kunsintihin at pamisahahın ang sarili natın na para bang walang magagawa na iwasan ang kanın dahil ang totoo ay kaya natin iwasan o bawasan ang kanin kung talagang pagsusumikapan natin dahil hindi lang talaga gugustuhin natın kundi gawin natin

Ang buhay ay hindi laging kanin lamang. Hindi yung dapat sa umaga, tanghalian at hapunan ay kumain kang kanin para lumakas ka. Kahit sabihin mo pang nagpapapawis ka araw-araw, hindi na balanse ang kinakain mo sa sinusunog mo. Dahil kung lagi kang nagkakanin sa bawat pagkain at hindi mo naman nabibilang kung nakakailang beses kang mag-ulam ng lutong-kame ng baboy o baka, na sa maghapon ay hindi mo namamalayan ang mga kinakam mong may sangkap na asukal tulad ng tinapay, patatas, mais at inuming may asukal, at hindi mo rin namamalayan na madalas ka na pala kumakain sa mga handaan at kumain sa labas - hindi mo nga talaga makak amit ang gusto mong timbang.

Kahit na idahilan mo'ng araw-araw kang nagpapawis, hindi nito makakaya na basta paliitin ka dahil kung mula sa malaki mong katawan ay sinusunog lang ng pagpapapawis mo kung ano ang kinain mo, na maaaring mabagal pa dahil sa nagpatong patong na ang mga taba sa katawan mo sa mga nakalipas mong kinain. Tandaan, ang pagpapayat ay pinagsamang tamang pagkain at pagpapawis ito ay kumbinasyon ng tamang pagkain at pag-eexcercise.

Hindi naman sinasabing alisin tuluyan ang carbohydrates dahil kailangan pa din natin ito sa pang-araw-araw na lakas at talas ng pag-isip pero piliin ang tamang pinagmumulan ng lakas mula sa mga prutas at grains. Kung gusto mo talagang mapababa ang timbang o mabawasan ang mga taba sa katawan ay magkaroon ka ng disiplina. Iwasan mo ang mga pagkain na tulad ng bigas at mga kame at piliin mo ang ulam na gulay. Hindi naman kalabisan kung sa una ay huwag kang magkanin sa hapunan kundi palitan mo ng tinapay o prutas. Kapag nasanay ka na ay puwede mong alisin na rin ang kanin sa tanghalian at palitan ng tinapay o prutas. At kapag nasanay ka na ay puwede kang huwag magkanin sa buong araw mula Lunes hanggang Biyemes at tuwing Sabado't Linggo mo na lamang ikaw magkakanın at mag-ulam ng masasarap na pagkain.

Mahirap magpapayat kung hindi tayo magiging disiplinado at desidido Tulad ng adiksiyon sa sigarilyo at bawal na gamot na mahirap labanan, nagiging adiksiyon din ang kumain ng kumain na mahirap labanan kung hindi ka talaga desidido. Lalo na kung hindi alam ng may katawan kung ano ang mga pagkain na lilimitahan, kung paano lilimitahan, at kung gaano ang limitasyon. Marami ang hindi nakakaalam kung nakakarami na ba sila, kung ano-ano nga ba ang kinakain nila, at kung ang mga pagkain ba nila ay pare-parehong nakakadulot ng mataas na presyon ng dugo, sakit sa puso, diabetes, at marami pang iba.

ANG DIDILIS, BOW

Sino ang mga Didilis? Ang mga Dıdılis ay ang mga solid at panatikong DDS na kahit halatang-halata naman ang mga maling gawain ni Du30 ay tama pa rin sa kanila. Hindi mo kailangan maging section-1 o section-2 muong nag-aaral ka para maging matalino ka sa pag-alam ng tama at mali, basta may natutunan ka nuon sa "Aralin sa Wastong Pag-uugali", malalaman mo kung tama pa ba o hindi na tama ang pinaniniwalaan mo.

lyung kahit nasaksihan mong ilang beses na malinaw na binastos, minura at hinamak ni Du30 ang Diyos, Simbahang-Katolika, relihiyong Kristiyanismo, at mga kaparian ay sunod-sunuran ka pa rin sa mga sinasabi at ipinapagawa niya, may mali na sa iyo. Pinangatwiranan mo pang hindi naman Diyos ng Katoliko/Kristiyano ang tinutukoy ni Du30-Didilis ka kasi na walang matibay na pundasyon sa "Aralin sa Wastong Pag-uugali" nuong elementarya na ngayon ay isa kang Katoliko/Kristiyano na mahina ang pananampalataya.

Yung kahit tahiin ang mga mata mo na pirming nakadilat upang ipakita at ipamulat sa iyo ang mga naglalabasang mga pruweba sa mali at malisyosong sinabi at ginawa ni Du30 ay si Du30 pa rin ang tama at magaling sa para sa iyo, kahit yung paulit-ulit siyang nagsinungalin sa mga tao tulad ng jetski, gawa-gawang bank account ni Trillanes, kayang linisin ang korapsiyon, droga at krimen sa loob ng 2 to 3 months ay pinangatwiranan mo na mapagbiro lang si Du30, at yung kahit inamin na niya na may ninakaw siya, may pinatay na siya, na nag-adik siya, na nagsinungalin siya ay ikinatwiran mo lang na di lang maintindihan ang paraan ng pagsasalita ni Du30 dalıl bisaya siya may dipresensiya ka na.

Kung yung kahit ibigay na sa iyo ang libro ng kasaysayan, ipakain sa iyo ang library, at ingudngud pa ang mukha mo sa katotohanan na sa panahon ni PNoy ay wala siyang kinurakot at gumanda ang ekonomiya ng Pilipinas habang sa pamamahala ni Du30 pinakalumubog så utang ang Pilipinas at nagsimula silang mangurakot ng kanyang mga kapartido ay "Du30! Du30! Du30!" ka pa rin - aba, may mali na nga sa iyo kaya Didilis ka nga.

Yung kung kahit nalaman mo na ang mga kandidato ni Du30 ay mga sangkot sa anomalya o korapsiyon, yung mga ikinulong na politiko dahil sa krimen ay pinakawalan niya na ngayon ay sangkot ulit sa krimen, ginipit ang ibang oligaryo para gumawa ng kaibigang oligaryo, pinatakas ang mga kaibigang druglord, may anomalyang Frigate at Pharmaly pa ang mga kaibigan niya - hangang-hanga at paniwalang-paniwala ka pa rin kay Du30-ikaw na ang problema. Iyung kung ang sukatan mo ng hindi nagtratrabaho at walang nagawa ay si Leni Robredo, kung ang tingin mo kay Vico Sotto ay hindi magaling at hindi kaaya-aya ang hitsura, at kung ang normal sa iyo ay yung hindi normal - ikaw na ang may problema, ikaw na ang problema

lyung pagkatapos ng lahat ng ito ay ang ipinangangalandakan at ipinagyayabang mo na lang talaga ay naging tahimik at ligtas na sa Pilipinas, natakot at nawala na ang mga adik sa lugar mo pero hindi naman talaga naging tahimik sa ibang lugar at hindi rin nawala ang mga adik sa Pilipinas. At iyun na ang pinaniniwalaan at ipinaglalaban mo kasi iyun ang itinuro sa inyo ng mga propagandista na binusog kayo sa ganuong impormasyon na paulit-ulit ninyong nakikita sa mga bias, gawa-gawa, iresponsable at walang pananagutang social media na naka-subscribed kayo. Pinapatapang ka ng mga ito kaya kung garbage ang pumasok sa iyo, garbage din ang lalabas talaga sa iyo.

Ang pinanghahawakan na lang talaga ng mga Didilis ay yung pagiging kababayan nila si Du30, yung kanilang pride, pang-masa daw sila, at totoong-tao daw sila. Pero kung ang pagiging totoong-tao ay pagiging prangka at pagsasabi ng alam o opinyon kahit labag sa kagandahang-asal, kahit mali, at kahit nagiging bastos, kung ang pagiging pang-masa ni Du30 kahit nakakababa na siya ng moralidad ay katanggap-tanggap pa rin sa inyong mga Didilis-isaksak ninyo sa baga ninyo si du30 ninyo.

Ang mga Didilis ang sumisira sa bayan dahil sa mga kahinaan, mga maling desisyon at ginagawa nila kaya nagkakagulo, naghihirap, at nasisira ang bansa at nadadamay ang mga matitino. TOXIC Kaya karamihan sa mga Didilis ay may mga isyu sila sa kasamahan nila o sa pakikipag-kapwa tao-dahil may poblema talaga sa kanila na hindi natutunan sa "Aralin sa Wastong Pag-uugali" nuong elementarya. Ang opinyon ay dapat iginagalang pero hindi ito nangngahulugan na tanggap agad sa lipunan dahil kung ang opinyon mo ay nakakapahamak ng ibang tao, ng tradisyon, at usapin, hindi na mabuting ibinabahagi mo ang iyong opinyon. Irerespeto ang opinyon mo pero kailangan pa rin na sundin ang tama.

BUT WHY

He is old and allegedly sick but why I still don't feel sorry for the old m an? Because first and foremost, he was jailed for strong probable crimes (which by the way charged already), and then here he is, still never heard of his remorse and not sorry to his victims but instead we are feed with these all propagandas, lies, and political ploy from his legal team and spokesperson such as his family and allies, and they demand humanity but these acts are not humane... who am I to feel sorry?

So what if he is old if there are other older than him charged or convicted, imprisoned or detained? He is a dangerous old man so I don't buy using old age to put him on either house arrest or interim release. If being old age is the case, then we are saying here it is just fine to do wrongdoings today because soon you will be forgiven when you get old age. I don't agree too using respect as excuse to empathize him, if this is the case, then how about the disrespect to human life and due process he did? Again, he is a dangerous old man. So I found this old age reasoning abusive, tolerating, taking for granted the crimes and taking advantage the age. This is reasoning of the guilty themselves, of the enablers themselves, of the perpetrators themselves. Anyway I do not even feel he's remorse so why I sympathize the unapologetic?

But why am I still not compassionate to the alleged sick old man, having cognitive impairment, having early signs of dementia, so skinny, etcetera? Because illnesses are all allegations from notorious liars mouth, unless the confirmed and firsthand information from authorized and reliable, I will not give empathy to their dramas or else it is just a mere compassion to fakery. There are lots of contradictions going on here that conflicting with each other. The family visits reveal the conflicts whenever they give updates to their supporters that he is ok, and then echoed by their loyal allies, then all of a sudden he is sick? Not too long ago they were saying they talked about recent floods and politics, then suddenly they are saying the old man has cognitive impairment. They are now saying their tatay is unable to recall events, places, timing, or even members of his close family. Then later on someone is saying tatay talked to him asking to bring him home in Davao to eat monggo while earlier it was said the fPRRD cannot recognize even his family. Another claim said that the old man has couple of incidents he fell in his cell but his family never divulged this in their recent visits instead ensured that he is ok. jolly and healthy. Why the contradiction is too much? Them saying let the current Philippine administration to let him return home to face whatever judicial process is necessary, and also them saying fPRRD is not fit to stand trial. Them saying Du30 needs interim release, and again them saying Du30 needs to send home. So this sudden cognitive impairment is devious so why should I have humanitarian feeling to his sickness and oldness if these lies are coming again and again?

And but why are the senators adopting resolutions to place the fPRRD under house arrest citing humanitarian reason even they know it is definitely waste of time and somehow money as we paid their salary on that resolution made? My reading here is because it is just purely for the show - it is just for engagement, it is just for entertainment for their die hard supporters to agitate. Because they want to record their loyalty to Duterte family, they are making felt their stand as ally, they are positioning themselves for 2028 election to get sympathy votes. Many "becauses" but one thing is certain: this can send clear message to ICC that Duterte is indeed a flight risk and security threat because this senate resolution just proves Duterte has still power and influence in the Philippines. The die-hard supporters assemblies outside The Hague headquarter, the "didilis" unruly rallies in the Philippines, and the careless pronouncements and misinformation from Duterte families and allies are really proofs that fPRRD remains a big threat.

BEAUTIFUL INDEED

I visited Tawi-tawi and I swear I was really stunned how naturally beautiful it is like its vast, spectacular, and majestic mountains, the resembling puzzled-pieces of green rice fields stretching to the horizon, the stunning sand bar and white sand beaches echoing the waves of blue water. These are canvass-worthy of artwork but despite these accolades, there was a part of sadness in me seeing Tawi-tawi on the other view.

It was a shady and cold aftermoon when the drizzle has just ceased though no petrichor, I saw the children walking around, some of them are bare footed walking on the damp passages, they were looking at tourists like me. No words needed, they were happy to receive small amount But what really pained me was seeing the sadness of these young eyes unhappy with their situation, too young that nothing they can do but be alone and left behind. I saw some older and elders too standing within their yard, picture of waiting the night to come. Their houses are made up of patched woods at least one-foot meter above the mud, seems to be standing there for the longer time, and there are makeshifts wooden bridges going to inner houses. The sky was clear and the ambiance was quiet but the silence there makes the feeling an everyday lonesomeness whose people want to escape the scarcity.

The face of poverty is disheartening and it is saddening, the feeling of in despair is playing Though I admire the generally immaterialism way of life here but the big probability of incapacity to taste a little luxury of life is depressing starting with unkempt hair children wearing loose dresses and their parents cannot afford to dress them nicely. The adults too and look tired from hard labor and sunburned skin color. Living is finding foodstuff to live, the place is blessed with this. You will never hungry just be diligent to plant in own yard and go to lakes or rivers to fish and you will have foods to eat. But life is truly not all about these, men are not always in bread alone. Children and grown up need to leam life's skill, knowledge through education, and plans for strong future. Your matured life should be improved and better than when you were before, there is something missing in you when you passed away same poor since birth.

The day before, Tawi-tawi on my first glance was picturesque of pure haven, no edit needed. I was overwhelmed with everything is genuine: smelling every earthy scent of rich soil and plants in misty forest, feeling the tender touch of the sun on my skin, and enjoying the humble downtown, I really like their layback, slow, quiet, and natural rustic and simple life and there is no doubt about that. The next day, helpless and guilty. There is guilt in me because while when I came into this place appreciating its beauty, there are its destitute people on their own humble abode and here I am making it indulgence of coming there.

I travelled the farthest place in my country to find the people who don't need much to be happy. They have this strong patience amidst of insufficiencies not because they are contented and do not want to pursue more but they have leamed to get the most of whatever they have. Tawi-tawi is telling me be me less is more. Tawi-tawi taught me expands my empathy to humble self and fosters the humility. Sometimes travelling is not all-fun, you need to see the downside of a place to find something new and nevertheless good. And Tawi tawi on my mind will be always beautiful and humble.